Binlerce yıl önce, bugünkü saat sisteminin henüz keşfedilmediği zamanlarda, insanoğlunun kullandığı bir saat sistemi vardı. Biyolojik saat..
Beslenmek, uyumak, uyanmak, avlanmak vs. tüm günlük yaşam düzeni biyolojik saate göre belirlenirdi. Yüzyıllar sonra biyolojik saatin de yönetildiği bir merkezin var olduğu keşfedildi. Biyolojik saati düzenleyen bu merkez, beynin içinde, orta alt bölgesinde bulunan ve 20.000 sinir hücresinden meydana gelen bir merkezdir.
Suprakiazmatik çekirdek adı verilen bu merkez, göz sinirlerinin birbirini çapraz geçtiği bölgenin hemen üstünde yer almaktadır. Suprakiazmatik çekirdek, gözden gelen bilgileri doğrudan almaktadır. Işık sinyalleri, bu merkezin etkin duruma geçmesinde önemli bir role sahiptir. Gün ışığını algılayan sinirler, algıladığı bu bilgiyi suprakiazmatik çekirdek isimli merkeze iletmek suretiyle kişinin uyanmasını sağlar. Suprakiazmatik çekirdek 1 santimetreküp ün dörtte biri oranında bir alanı kaplar.
Yeni doğan bebeklerde suprakiazmatik çekirdek isimli merkez gelişmediği için, bebeklerin vücut işlevlerinde belirgin bir ritim bulunmaz. Çok yaşlı insanlarda ise bu çekirdekteki sinirlerin ölmesi durumuna bağlantılı olarak biyolojik saat bozulmaya başlar. Suprakiazmatik çekirdeğe ait hücreler belirli bir ritme sahiptir. Bu hücreler, beyinden çıkartılıp laboratuvar ortamında yetiştirilseler dahi, 24 saate bir tekrarlanan ritmik işlevlerini kaybetmezler.
Suprakiazmatik çekirdeğe ait bu hücreler, gözlerin dibinde bulunan çok özel hücrelerden sinyal almaktadır. Son yıllarda keşfedilmiş olan bu hücrelere melanopsin ganglion hücreleri adı verilir. Bu hücreler parlaklığı algılayarak, bedendeki kimyasal olayların 24 saatlik ritmini ayarlamaya yardım eder. Son yıllarda bulunmuş olan ve orfanin adı verilen bir molekül, ışığın suprakiazmatik çekirdek üzerindeki uyarıcı etkisini baskılıyor. Beden saatini düzenleyen en üst merkez olan suprakiazmatik çekirdekten başka, kendi biyolojik saati olan yüzlerce sistem daha mevcut.
