Ekosistemler

EKOSİSTEMLER : Canlılar yaşadıkları alanlarda tek başlarına bulunmazlar. Canlılar, hem diğer canlılarla hem de cansız varlıklarla sürekli etkileşim halindedirler (ilişki kurarlar). Canlıların diğer canlılarla veya cansız varlıklarla ilişki kurmasının nedeni beslenme ve üreme ihtiyaçlarını karşılamak istemeleridir. Canlıların birbirleriyle ve çevreyle olan ilişkilerini inceleyen bilim dalına ekoloji (çevre bilim) denir. Dünya’da, okyanus dibinde 1000 metre derinliğe ve deniz seviyesinden 6 bin metre yüksekliğe kadar uzanan, canlıların yaşayabildiği, hava, toprak ve sulardan oluşan canlı küreye biyosfer (ekosfer) denir. SORU : 1- Çevre kirliliğinin azaltılması için neler yapılması gerekir? 2- Bazı canlıların nesilleri niçin tükenmiş veya tükenme tehlikesiyle karşı karşıya kalmıştır? 3- Bir çevrede duyulan seslerden hangileri doğal, hangileri yapaydır? 4- Ormanda duyulan seslerin kaynağı nedir? 5- Bir ortamdaki doğal seslerin çeşitliliği, bu ortamdaki canlı çeşitliliği hakkında bilgi verir mi? 6- Çevre sorunları o ortamdaki canlıların yaşamlarını dolayısıyla ülkemizi ve dünyayı nasıl etkiler? 7- Çevre sorunlarının oluşumunda kendinizin de bir rolü var mı? Neden? 8- Konu giriş sayfasındaki resimler hangi ortamlara aittir? (Çöl, orman, okyanus). 9- Ortamın özellikleriyle ortamdaki renkler arasında bir ilişki var mıdır? (Çöle sarı, ormana yeşil, okyanusa mavi renk hakimdir ve bu renkler ortam şartlarına göre değişir). 10- Çölde yaşayan bir canlı yağmur ormanında veya suda y 1- Tür : Birbirlerine en çok benzeyen, ortak atadan gelen, üreyebilen ve döllendiklerinde (çiftleştiklerinde) kendilerine benzer canlılar (bireyler) oluşturan canlılar topluluğuna tür denir. Dünya’da yaklaşık 1,5–2 milyon canlı türü yaşamaktadır. (10 milyon tür olduğu sanılıyor fakat tanımlanamıyor). Doğada insan, kedi, köpek, balık, kuş, yılan, geyik, çam, gül, gibi türler bulunur. Doğada yaşan her canlı bir türe ait değildir. Bir canlının herhangi bir türe ait olabilmesi için üreyebilmesi gerekir. Katır ve kurt köpeği üreyemedikleri için bir türe ait değillerdir. Her canlı türünü oluşturan bireyler, diğer bireylere benzemekle birlikte farklı özellik gösterirler. SORU : aşayabilir mi? Neden? 1- Canlılar yaşam alanlarında niçin hem birbiriyle hem de cansız varlıklarla etkileşim halindedir? 2- Canlıların etkileşim halinde olmasının nedeni beslenme ve üreme olabilir mi? 3- Doğada yaşayan her canlı bir tür müdür? 4- Katır ve kurt köpeği niçin bir türe ait değildir? 5- İnsanlar da bir türe ait bireyler midir? 2- Popülâsyon : Belli bir bölgede (yaşama alanında) yaşayan aynı türe ait bireylerin oluşturduğu topluluğa popülâsyon denir. (Geyik popülâsyonu, sazan balığı popülâsyonu, Karadeniz Bölgesi’ndeki karaçam popülâsyonu gibi popülâsyonlar vardır). Bir türe ait bireyler farklı bölgelerde farklı popülâsyonlar oluşturabilirler. Farklı fiziksel özelliklere sahip olan iki ortam yan yana olsa bile bu ortamlarda yaşayan aynı türe ait bireyler farklı popülâsyonları oluştururlar. Popülâsyonlar bulundukları ortamın şartlarından etkilenerek büyüyüp, küçülebilir ve zamanla değişikliğe uğrayabilir. Popülâsyondaki bireylerin sayısı iç ve dış faktörlerin etkisiyle değişebilir. Doğumlar ve iç göçler popülâsyondaki birey sayısını artırırken, ölümler ve dış göçler popülâsyondaki birey sayısını azaltır. Popülâsyondaki birey sayısının artması popülâsyonun büyümesini, birey sayısının azalması da popülâsyonun küçülmesini sağlar. (Belli bir bölgede yaşayan aynı veya farklı türlerin oluşturduğu popülasyonların hepsine birden kommunite denir). (Bir popülasyona birim zamanda katılan fert sayısı popülasyonun doğum oranını, ayrılan fert sayısı popülasyonun ölüm oranını verir. Belli bir zamanda birim alanı işgal eden birey sayısına popülasyon yoğunluğu denir. Belirli şartlar altında bir ekosistemde veya habitatta yaşayan bir türe ait bulunabilecek en yüksek fert sayısına popülasyonun taşıma kapasitesi denir. Denge halindeki popülasyonlarda genç, yetişkin ve yaşlı birey sayıları eşit olarak dağılmıştır. Genç ve yetişkin bireylerin yoğun olduğu bir popülasyon gelişmekte ve hızlı büyümektedir. Yaşlı bireylerin daha yoğun olduğu bir popülasyon gerilemekte ve küçülmektedir. Popülasyonların büyüyüp küçülmesini sağlayan dengeleyici faktörlerin en önemlileri besin miktarı, yaşam alanı, dış ve iç göçler, ışık, nem, sıcaklık, besin, artık maddeler, deprem, savaş, bulaşıcı hastalıklar, yangın ve düşmanlar şeklinde sıralanabilir).